"Μα τι κάνεις όλη μέρα;;;"

Μια φράση που ακούμε συχνά οι μαμάδες, ειδικά αυτές που «μένουν στο σπίτι» να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Μια φράση που άκουσα κι εγώ τόσες φορές. Κόμπλαρα να απαντήσω, ένιωθα ότι έπρεπε να μπω σε άμυνα και θύμωνα, από την άλλη όμως, πώς να αρχίσεις να βάζεις σε λόγια όλα αυτά τα πρωτόγνωρα βιώματα που έχεις ως μαμά, σε κάποιον που απέχει παρασάγγες από την εμπειρία σου;

Το βιβλίο δεν το είχα ξαναδεί, δεν το είχα ξανακούσει. Μου άρεσε όμως ο τίτλος του στο ημέηλ που μου έστειλε μια φίλη, μαζί με την πρόσκληση να συναντήσω και να ακούσω τη συγγραφέα του, Ναόμι Στάντλεν. Ο αγγλικός του τίτλος μου είπε περισσότερα: «Τι κάνουν οι μαμάδες – ειδικά όταν φαίνεται ότι δεν κάνουν τίποτα», και κόλλησα, και είπα θα πάω να την ακούσω!

Κυριακή πρωί, το σπίτι της φίλης μου άδειο από έπιπλα και γεμάτο χαλιά και μαξιλάρια (ήταν πολλές μαμάδες καλεσμένες). Η συνάντηση αρχίζει στις 10, η συγγραφέας (τυπική αγγλίδα με γερμανική καταγωγή) έρχεται στην ώρα της. Μια γλυκιά ηλικιωμένη κυρία, χαμογελαστή, ευτυχής που επιτέλους επισκέφθηκε την πόλη μας καθώς στο μακρινό παρελθόν της ζωής της σπούδασε αρχαία ελληνική ιστορία. Μαμά, ψυχοθεραπεύτρια, και γιαγιά, έχει εργαστεί πολλά χρόνια με ομάδες μητέρων, και ο καρπός της πείρας της αποτυπώνεται στο βιβλίο αυτό.

Η εγκυμοσύνη και η μητρότητα ξυπνά τον ειδικό μέσα σε όλους μας. Πόσο μάλλον στους ίδιους τους ειδικούς! Γιατροί, μαίες, ψυχολόγοι, λογοθεραπευτές, διατροφολόγοι, προπονητές, πάσης φύσεως δάσκαλοι, κοινωνικοί λειτουργοί, ιερείς (ναι, και αυτοί!) όλοι και όλες είναι σε ετοιμότητα να μας δώσουν συμβουλές: πώς να είμαστε «καλές μαμάδες», πώς να μεγαλώνουμε έξυπνα, υγιή, εύστροφα, ευλαβή κτλ κτλ παιδιά, τι να τους λέμε για το σεξ, το Θεό, το ποδόσφαιρο, πώς να τα κάνουμε να αγαπήσουν τη γνώση, να αποφύγουν τα ναρκωτικά… η λίστα δεν τελειώνει ποτέ. Και να μην αφήσουμε έξω από τη λίστα των ειδικών και τις μαμάδες, γιαγιάδες, θείες και πεθερές, οι οποίες ως «έμπειρες» έχουν λόγο και άποψη (επί παντός!) στο πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας! Η γιαγιά μου (94 σήμερα, μητέρα 5 παιδιών, γιαγιά 8 εγγονών και προγιαγιά 4 δισέγγονων) όταν μου έδινε μία συμβουλή, την οποία είχε φυσικά εφαρμόσει στα δικά της παιδιά, και τη ρωτούσα το σκεπτικό της, μου έλεγε με αέρα που δεν σήκωνε αντίρρηση «επιβάλλεται, παιδί μου, επιβάλλεται». Τρέχα γύρευε, δηλαδή…

Αποτέλεσμα; Είτε να ακολουθούμε συμβουλές άλλων, αποξενωνόμενες από την δική μας εσώτερη σοφία και τελικά κι από τα ίδια τα παιδιά μας (χωρίς να το καταλαβαίνουμε και οι ίδιες!) είτε να νιώθουμε μονίμως ένοχες για τις δικές μας μεθόδους και πρακτικές, που ναι μεν πηγάζουν από το «ένστικτο» και την καρδιά μας αλλά ενδέχεται να αποκλίνουν κατά πολύ από τις συμβουλές των ειδικών. Αχ, αυτή η ενοχή… Εμένα με συνοδεύει πιστά από τότε που έμεινα έγκυος, και μόνο τώρα τελευταία αρχίζω να τη συνηθίζω να ζει μακριά μου! Ενοχές επειδή η εμπειρία και το συναίσθημά μου δεν ταίριαζαν με των βιβλίων, ενοχές επειδή δεν το έβρισκα μέσα μου να κάνω αυτά που μου έλεγαν οι γιατροί, ενοχές επειδή έκανα αυτά που έλεγαν οι γιατροί και τα βιβλία αλλά τα παιδιά μου δεν ήταν ευτυχισμένα (ούτε και γω!)… Υποτίθεται ότι η μητρότητα είναι χαρά, ευτυχία, ευλογία, κτλ κτλ, και τελικά γεμίζει τόσα «πρέπει», «έπρεπε», «θα πρέπει» από τόσες μεριές, που καταλήγει να γίνεται άγχος, φόβος, ενοχή, μέχρι και παράνοια κάποιες φορές!

Ε, λοιπόν, αυτό το βιβλίο δεν περιέχει ούτε μία συμβουλή απ’ την αρχή μέχρι το τέλος του! Εκανε 9 χρόνια να γραφτεί, και ακόμα μερικά για να βρεί εκδότη! «Μα δεν έχει συμβουλές!» έλεγαν στη συγγραφέα. «Οι μητέρες θέλουν συγκεκριμένες συμβουλές, 1,2,3, bullet points». Η συγγραφέας όμως, όπως μας έλεγε την περασμένη Κυριακή, δεν είχε στόχο να γράψει άλλο ένα βιβλίο για το πώς πρέπει οι μητέρες να αγαπούν (να επικοινωνούν, να εκπαιδεύουν, να ταϊζουν, να τραγουδούν, κτλ) τα παιδιά τους. Βασισμένη στην εμπειρία της ως εμψυχώτρια ομάδων συζήτησης για μαμάδες, ήθελε να γράψει ένα βιβλίο για το πώς οι μητέρες αγαπούν, επικοινωνούν, τραγουδούν στα παιδιά τους. Για το ΤΙ κάνουν, τελικά, οι μαμάδες, όλες αυτές τις ώρες που αγκαλιάζουν τα μωρά τους, που κοιτάζονται στα μάτια, που μιλούν στα βρέφη των 2 ή των 3 μηνών καθώς αλλάζουν πάνες.

Οι μητέρες, λέει, ζούμε σε ένα Σύμπαν που δεν έχει επαρκώς περιγραφεί. Το σύνηθες λεξιλόγιο οδηγεί σε μονοπάτια γνωστά. Υπάρχουν όμως ακόμα περιοχές της μητρότητας που δεν έχουν περιγραφεί, που παραμένουν ανεξερεύνητες. Οι μητέρες ζουν και εργάζονται (βιώνουν το ρόλο τους) στη σιωπή και στην αφάνεια, γιατί είναι δύσκολο να μοιραστούν την ιδιαίτερη εμπειρία τους με άλλους. Λέω ιδιαίτερη, γιατί κάθε μητέρα είναι διαφορετική, και βιώνει τα πράγματα διαφορετικά από μία άλλη μητέρα με ένα άλλο παιδί. Στην πραγματικότητα κανείς δεν σε προετοιμάζει για αυτό τον καταιγισμό συναισθημάτων και σκέψεων που βιώνεις ως μητέρα, κι αν κάποιος κάτι σου πει, είναι συνήθως είτε τα κλασικά περί ευθύνης, είτε τα γλυκανάλατα (τις ψεύτικες συναισθηματικούρες). Κανείς δεν σε προετοιμάζει για την κούραση, για την ουσιαστική πολυεπίπεδη αλλαγή ζωής… Ολοι λένε «αλλάζει η ζωή σου» αλλά όπως όλες οι γενικότητες, αυτό λέει πολλά και τίποτα. Και έτσι, πίσω από κοινοτοπίες, κρύβεται η αλήθεια του τι κάνει μια μαμά φροντίζοντας το παιδί της.

Η συγγραφέας θεωρεί πως όπως σε όλες τις σοβαρές δουλειές, όπου κάθε τόσο οι εργαζόμενοι συναντιούνται (μήτινγκς, συμβούλια, συσκέψεις) για να βάλουν νέους στόχους ή να αξιολογήσουν τους ήδη υπάρχοντες, να ανταλλάξουν εμπειρίες κ.ο.κ., έτσι και οι μαμάδες θα πρέπει να συναντιούνται μεταξύ τους για να μοιράζονται τις εμπειρίες τους, μέσα σε κλίμα αλληλοαποδοχής και σεβασμού… Ακούγεται σαν πολυτέλεια, φυσικά. Ως νέα μαμά δεν έβρισκα χρόνο να πάω ούτε στην τουαλέτα, που λέει ο λόγος, να μη συζητήσουμε για την αγορά, το κομμωτήριο, τις φιλενάδες! Ηθελα, όμως – ένιωθα απίστευτα απομονωμένη, καθώς οι περισσότερες φίλες μου είτε δεν είχαν παιδιά, είτε δεν είχαν χρόνο, είτε δεν ήταν τελικά τα άτομα που θα επέλεγα να κάνω μία εκ βαθέων συζήτηση για τα πραγματικά μου συναισθήματα… Ισως γι αυτό επέλεξα το γράψιμο ως διέξοδο και καταφύγιο, για να μοιραστώ την εμπειρία μου και με άλλους, «για να μην τρελαίνομαι μόνη μου» όπως λέω συχνά! Γιατί το ξέρω πως δεν είμαι μόνη. Το βιβλίο, όπως και η χτεσινή συγκέντρωση που έγινε στο σπίτι της φιλενάδας μου, αυτό αποδεικνύει!

… Και τελικά, τι είναι αυτό που κάνουν οι μαμάδες; Τι είναι πια τόσο σημαντικό στο να φροντίζεις ένα παιδί;

Ένα από τα πιο βαθιά και συγκινητικά πράγματα που άκουσα χτες ήταν ότι η μαμά διδάσκει την επικοινωνία. Ένα μωρό γεννιέται με μάλλον ακατέργαστες επικοινωνιακές δεξιότητες: φωνάζει, κοιτάζει, επιδιώκει να αγγίξει και να αγγιχτεί. Μόνο του, δεν είναι τίποτα. Όταν φωνάζει, όμως, κάποιος ανταποκρίνεται. Όταν κοιτάει, κάποιος ανταποδίδει το βλέμμα του. Όταν απλώνει τα χέρια, κάποιος το αγκαλιάζει. Αυτή είναι η αρχή της επικοινωνίας, η αρχή του σχετίζεσθαι. Σιγά-σιγά οι φωνές γίνονται πιο «συγκεκριμένες» (μέχρι να φτάσουν να γίνουν έναρθρος λόγος) και τα βλέμματα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη γκάμα εκφράσεων, οι χειρονομίες εξειδικεύονται. Όλα αυτά γίνονται μέσα από τη σχέση. Η μαμά, λοιπόν, διδάσκει το σχετίζεσθαι.

Μέσα στις ατέλειωτες ώρες νανουρίσματος, αλλάγματος, θηλασμού, κοιτάγματος, μπανιαρίσματος, παιχνιδιού (με αυτή ή με άλλη σειρά, ξανά και ξανά και ξανά) ένα πλάσμα νέο στον πλανήτη μαθαίνει να σχετίζεται και να επικοινωνεί. Και δεν είναι μόνο το νέο πλάσμα που εκπαιδεύεται στην επικοινωνία! Μετά την καταλυτική αυτή εμπειρία, η μητέρα-εκπαιδεύτρια έχει και εκείνη με τη σειρά της εκπαιδευτεί να επικοινωνεί σε άλλη διάσταση από τη συνήθη. Εχετε παρατηρήσει ότι οι μαμάδες είναι τα πιο διαισθητικά όντα στον πλανήτη;

Η δική μας γενιά είναι ίσως η πρώτη γενιά μορφωμένων μητέρων – η πρώτη γενιά μητέρων που σε μεγάλο ποσοστό έχουν μεταλυκειακές σπουδές και κατέχουν πανεπιστημιακούς τίτλους. Ισως (και) γι αυτό να έχουμε χρέος να μιλήσουμε, να διαμορφώσουμε τον δικό μας λόγο, να ακουστούμε: έστω και μόνο μεταξύ μας! Να στηρίξουμε η μία την άλλη (χωρίς «πρέπει» και κριτικές), να νιώσουμε τη δύναμή μας, να συνειδητοποιήσουμε την αξία των ωρών που περάσαμε (και περνάμε) με τα παιδιά μας φαινομενικά κάνοντας «τίποτα» (έχοντας αφήσει άπλυτα πιάτα, ασιδέρωτα ρούχα, σκονισμένα ράφια, πεταμένες κάλτσες και παιχνίδια στο χωλ). Να πούμε ένα μπράβο στον εαυτό μας που καταφέραμε να κάνουμε σλάλομ στο πεζοδρόμιο ανάμεσα σε κάδους, αυτοκίνητα, δέντρα, μηχανάκια, και κομμένα κλαδιά με ένα καρότσι και ένα τρίχρονο στο πλάι, για να πάμε να ψωνίσουμε μαναβικά…

Δεν υπάρχουν καλές και κακές μαμάδες. Όπως όλοι οι άνθρωποι, και οι μαμάδες είναι άλλοτε πιο κοντά κι άλλοτε πιο μακριά από την Αλήθεια της καρδιάς τους. Αυτή η αλήθεια είναι που τους επιτρέπει να δίνουν χώρο στη σχέση και την επικοινωνία με το παιδί τους, να ανταποκρίνονται με ενσυναίσθηση στον νέο άνθρωπο στη ζωή τους (αλίμονο αν μπει ανάμεσά τους «ο ειδικός»!) Αυτή ακριβώς την αλήθεια φωτίζει το βιβλίο, μιλώντας όχι γι αυτό που πρέπει, αλλά γι αυτό που είναι.

(Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μπουκουμάνη, με τον τίτλο «Μα τι κάνεις όλη μέρα;»)

http://www.naomistadlen.com/what_mothers_do.htm

http://www.boukoumanis.gr/frameset.php