Δευτέρα 16 Ιουλίου 2012

Στο χακί;

Οταν γεννήθηκε ο γιός μου κάποιος ηλικιωμένος συγγενής μου ευχήθηκε "με το καλό να  τον δεις και φαντάρο". Πάνω απ'το πτώμα μου, σκέφτηκα εγώ, κάνοντας την προσευχή μου να έχει μέχρι τότε καταργηθεί η υποχρεωτική θητεία, γιατί αλλιώς...

Αυτό θυμήθηκα όταν μου ζητήθηκε να γράψω κάτι στο διαδικτυακό αφιέρωμα για τη "γυναικεία ματιά του στρατιωτικού". 

Παλιά οι μαμάδες το είχαν καμάρι να ντυθεί ο γιός τους στο χακί. Εντάξει, ίσως όχι όλες. Υπήρχαν (και υπάρχουν) κι αυτές που ανησυχούν, και ψάχνουν τρόπους και "μέσα" να  υπηρετήσει ο κανακάρης τους σε κάποιο πόστο ή επιτελείο κοντά στο σπίτι τους, προκειμένου "να μην του λείψει τίποτα".
Από το τέλος της εφηβείας μου και μετά οι φίλοι μου άρχισαν να πηγαίνουν φαντάροι, και άρχισα να παρατηρώ το φαινόμενο. Θυμάμαι τα ατελείωτα γράμματα που ανταλλάσσαμε μ' ένα παιδί (καλοκαιρινό έρωτα) που πήγε φαντάρος στην αεροπορία της Καλαμάτας. Θυμάμαι να σκέφτομαι οτι αυτά που μου περιέγραφε με τον δικό του αρκετά άτεχνο τρόπο θα μπορούσαν να είναι υλικό μυθιστορήματος, τόσο εξωπραγματικά μου φαίνονταν. Οσο εξωπραγματική και η διεύθυνσή του: όχι χωριό τάδε, νομός τάδε, αλλά νούμερα και αρχικά που θα μπορούσαν να περιγράφουν αστεροειδείς και γαλαξίες μακρινούς.
Αυτές οι διευθύνσεις! Σαν να μην ήταν σε αληθινά μέρη της γήινης γεωγραφίας, σαν οι φίλοι μου να βρίσκονταν σε "άλλο τόπο" από κάθε άποψη. Και μάλλον βρίσκονταν.
Εχω γράψει πολλά γράμματα σε φίλους στο στρατό, κι έχω λάβει άλλα τόσα. Ισως έφταιγε το οτι εκφράζομαι καλύτερα με  το γραπτό λόγο, ίσως το οτι μου αρέσει τόσο να διαβάζω, ίσως το οτι μου έλεγαν συχνά σε εξόδους τους (ή μετά  την απόλυσή τους) οτι τα γράμματά μου τους κρατούσαν σώας τας φρένας σαν μια πνοή αέρα από τον "έξω κόσμο".
Είχα φίλους που "υπηρέτησαν" στο γενικό επιτελείο, στον Εβρο, σε περίεργα φυλάκια σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου, σε αποθήκες πυρομαχικών έξω από την Κομοτηνή, ένας διατέλεσε και φύλακας (και εργάτης, και παρέα στον ηγούμενο) ενός μοναστηριού  της Φθιώτιδας εάν θυμάμαι καλά. Ακουγα ιστορίες για δεκανείς, λοχαγούς και ταγματάρχες (ποτέ δεν έμαθα επακριβώς τα της στρατιωτικής ιεραρχίας), αστείες ιστορίες για τη δυσκολία να αφομοιώσουν τη νέα  ορολογία (τη γλώσσα του στρατοπέδου), ιστορίες για καψόνια που έκαναν την ευαισθησία μου για τα ανθρώπινα  δικαιώματα να φρικιάσει, ιστορίες για ανθρώπους από διαφορετικούς τόπους που μοιράζονταν τον ίδιο θάλαμο, ιστορίες για την επιβολή της πειθαρχίας και του σεβασμού στην ιεραρχία, ιστορίες για δεκαοχτάχρονα που αυτοκτονούσαν στη σκοπιά... Ολα διαπνέονταν από μια βαριά αίσθηση βίας και παραλόγου, μια σκοτεινιά  που έμοιαζε να χρωματίζει τις  ψυχές σχεδόν όλων μου των φίλων και γνωστών που έκαναν θητεία στον ελληνικό στρατό. 
Κι επειδή νιώθω την υποχρέωση να γράψω κάτι πιο συγκεκριμένο: κάποτε υπήρξα αρραβωνιασμένη με έναν άνθρωπο που μετά από διάφορες περιπλανήσεις ανά την ελληνική επικράτεια ως φαντάρος, εξαιτίας του πτυχίου και της ειδικότητάς του (τεχνητή νοημοσύνη) βρέθηκε να επιχειρεί να μηχανοργανώσει το γενικό επιτελείο στρατού. Την εποχή εκείνη ήταν ο μοναδικός στο πόστο αυτό, το οποίο ήταν και αξιοζήλευτο (κοιμόταν στο σπίτι του, δεν έκανε σκοπιές, είχε ωράριο γραφείου). Συναναστρεφόταν άτομα υψηλά στη στρατιωτική  ιεραρχία, και είχε να μου διηγείται διάφορες ιστορίες χαζές, σκοτεινές, και ευτράπελες. Παρά το αξιοζήλευτο της θέσης και της δουλειάς του ήταν  συχνά βαρύς και δύσθυμος, και το απέδιδε  στην επικρατούσα ατμόσφαιρα του γραφείου. Ενα πρωί που πηγαίναμε με  το αυτοκίνητο προς το επιτελείο, παρατήρησε οτι μπροστά μας βρισκόταν ένας από τους "μεγάλους" του γραφείου του. "Αυτός μπροστά μας είναι ο τάδε", μου είπε, "που σου έχω πει". Μου κίνησε το ενδιαφέρον και τον παρατήρησα. Τρομακτική φυσιογνωμία. "Γκεσταπόφατσα", του λέω, "σαν εσατζής ένα πράγμα". "Αχώνευτος, ναι", μου λέει, "αλλά είσαι και λίγο υπερβολική όπως πάντα!" Το συμβάν ξεχάστηκε. Τη φάτσα δεν την ξέχασα, βέβαια. Μήνες αργότερα, όταν πλέον η θητεία του είχε λήξει, μου είπε "θυμάσαι αυτόν που αποκάλεσες γκεσταπόφατσα; ε, είχες δίκιο, έμαθα οτι ήτανε βασανιστής στη χούντα, από τους διάσημους μάλιστα".

 Η δοκιμασία που πέρασαν οι περισσότεροι φίλοι μου ως φαντάροι, είτε το εξέφραζαν καθαρά είτε όχι, ήταν το πώς θα διατηρούσαν την ακεραιότητα και την οργάνωση της προσωπικότητάς τους μέσα σε συνθήκες συντριπτικής πίεσης και βίας. Οι περισσότεροι δεν έμειναν αλώβητοι, γύρισαν πίσω με ψυχικές βλάβες (που στις περισσότερες περιπτώσεις γιατρεύτηκαν μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια), και διαστροφές νοοτροπίας (που κάποιοι κουβαλούν χρόνια μετά στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή), π.χ. τα δικαιώματα των παλαιότερων επάνω στους νεοτερους, η ανισότητα, η άκριτη αποδοχή των κανόνων μιας ιεραρχίας, η  υποταγή στην εξουσία του ιεραρχικά ανώτερου κι ας αντιβαίνει τις ηθικές τους αρχές... Ιδίως όσοι πήγαν νέοι στο στρατό χαράχτηκαν βαθιά από το έρεβος, τη σκληρότητα, και το παράλογο του όλου πράγματος, κι έφυγαν ψυχικά σακατεμένοι, τόσο που δεν γνωρίζονταν πια από τις παρέες τους. Αλλαζαν τα μάτια τους, άλλαζε η μιλιά τους.

Εχοντας δει όλα αυτά, πώς θα μπορούσα να μείνω αδιάφορη στη "μοίρα" αυτή των αγοριών; Δεν είμαι αντίθετη στη βίωση της όποιας κακουχίας ή ταλαιπωρίας προκειμένου να σωθούν ζωές, προκειμένου να διασφαλιστεί η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη και η αξιοπρέπεια. Η ζωή δεν είναι εύκολη, και συχνά ενέχει περιπέτειες που μας κουράζουν και μας κοστίζουν σε χρόνο και υγεία. Αρκεί το κίνητρό μας να είναι υγιές, αρκεί το κίνητρό μας να είναι η αγάπη, η αλληλεγγύη, η ενότητα των ανθρώπων. Αρκεί το κίνητρό μας να πηγάζει από την ανάγκη της καρδιάς μας (και όχι από την εντολή κάποιου "ανώτερου" από εμάς  στην ιεραρχία). Αρκεί το κίνητρό μας να πηγάζει από τον σεβασμό μας προς τον συνάνθρωπο, τον εαυτό μας, ή τη φύση (και όχι από τον φόβο της όποιας τιμωρίας). 

Οταν γεννήθηκε ο γιός μου αποφάσισα οτι θα του δώσω τη δυνατότητα να μην πάει στο στρατό: είτε προτρέποντάς  τον να φύγει από τη χώρα, είτε να επωμιστεί τον βαρύ ρόλο του αρνητή  της  στράτευσης, είτε με την κλασική (και δύσκολη) μέθοδο του "τρελλόχαρτου". 

Ποτέ μου δεν κατάλαβα τις μαμάδες κάποιων από τους φίλους μου που  φούσκωναν από περηφάνια όταν έβλεπαν το γιό τους  ντυμένο στρατιωτικά, και φωτογραφίζονταν πλάι του στο πρώτο επισκεπτήριο μετά τη "βασική εκπαίδευση". Ούτε ποτέ θα τις καταλάβω, νομίζω.

Στο αφιέρωμα αυτό συμμετέχουν  anagennimeni.wordpress.com  iphimedea.blogspot.com