Πέμπτη 16 Μαΐου 2013

Σκέψεις για μια απεργία που δεν έγινε


Όταν ήμουνα μικρή λάτρευα τις απεργίες των καθηγητών. Αφενός έχανα μάθημα, αφετέρου σκεφτόμουν ότι οι καθηγητές μου ξεκουράζονται, μια που στην κούραση απέδιδα τη βαρεμάρα, τις κακίες και τις ανεπάρκειές τους. Και πάντα ευχόμουν να κάνουν καμιά  απεργία μέσα  στις εξετάσεις, γιατί μου φαινόταν πως  οι εξετάσεις έρχονται πάντα πιο νωρίς από ότι πρέπει, και πως «αν είχα κι άλλο χρόνο σίγουρα θα έγραφα καλύτερα» (προφάσεις εν αμαρτίαιας, βέβαια, βαριόμουν τόσο το διάβασμα για τις εξετάσεις που ο οργανισμός μου αντιδρούσε με βαριά υπνηλία, και κατέληγα να διαβάζω ελάχιστα).
Κάποτε έγινα και εγώ εκπαιδευτικός. Αγαπώ τους εφήβους, γιατί είναι μια φάση ζωής στο μεταίχμιο, στην κόψη του ξυραφιού, όπου όλα είναι  υπό διαπραγμάτευση: αξίες, σχέδια, δεδομένα, τα πάντα. Είναι η επανάσταση προ των πυλών, με όλη την αμφιβολία, το φόβο, την ορμή, την αισιοδοξία και την απαισιοδοξία, το όραμα, τις υπαναχωρήσεις, τη βία και την τρυφερότητα, την ανιδιοτέλεια και τον εγωισμό. Είναι η εποχή  της ζωής μας που χτίζονται τα οράματα, και που μέσα μας υπάρχει δυνατή ακόμα η φυσική τάξη των πραγμάτων: η αίσθηση της δικαιοσύνης, της ομορφιάς και της αλήθειας.
Οι απεργίες, για μένα, (πέραν της αναγκαιότητας για διάφορες διεκδικήσεις) ήτανε ώρες ανάπαυλας και περισυλλογής – προτιμούσα να δουλεύω εντονότερα και λιγότερο, και ενθάρρυνα και τους μαθητές μου να κάνουν το ίδιο: να διαβάζουν λιγότερες ώρες με μεγαλύτερη συγκέντρωση και αφοσίωση σ’ αυτό που διαβάζουν. Η ανάπαυλα χρησίμευε στην περισυλλογή: ήτανε οι μέρες και οι ώρες που σκεφτόμουν καθαρότερα για τη δουλειά μου, για τις αξίες που υπηρετώ ή δεν υπηρετώ μέσω αυτής, για την εκπαίδευση και την παιδεία γενικότερα και για το εκπαιδευτικό σύστημα ειδικότερα… Σπάνια πήγαινα στις πορείες, μια που δεν άντεχα τον πολύ  θόρυβο και τα συνθήματα (στην εποχή  μου τα δακρυγόνα έπεφταν πολύ σπάνια). Μετά από μια απεργία φορτσάραμε στο μάθημα, και εφευρίσκαμε δημιουργικούς τρόπους να «βγάλουμε την ύλη», ή  να την διαπραγματευτούμε μεταξύ μας σχετικά με το «τι θα πέσει στο διαγώνισμα». Όλα  αυτά, φυσικά, χωρίς τη δαμόκλειο σπάθη των πανελλαδικών επάνω από τα κεφάλια μας.
Εχοντας ζήσει την εκπαίδευση «από μέσα» δεν τρέφω  αυταπάτες για τους λειτουργούς της. Είναι άνθρωποι, κατ’ αρχήν, με τις αρετές και τα κουσούρια τους, και όπως σε όλα τα επαγγέλματα υπάρχουν «καλοί και κακοί» (δεν μου αρέσει η υπεραπλούστευση, αλλά το διακύβευμα σήμερα δεν είναι αυτό). Το σίγουρο είναι ότι είναι πολύτιμοι. Σ’ αυτούς εμπιστευόμαστε το μέλλον της κοινωνίας μας. Χτίζουν προσωπικότητες ανθρώπων, δίνουν παραδείγματα. Με άλλα λόγια, πρέπει να τους προσέχουμε – να τους εκπαιδεύουμε σωστά, να τους πληρώνουμε καλά, να εξασφαλίζουμε την ξεκούρασή τους, να εξασφαλίζουμε την διαρκή επιμόρφωσή τους, να τους δίνουμε τα μέσα εκείνα που χρειάζονται για να φροντίζουν τις ψυχές των παιδιών μας και την μετάδοση της γνώσης. Οφείλουμε, σαν κοινωνία, να τους έχουμε «στα ώπα-ώπα», γιατί γίνονται οι μέντορες και η έμπνευση των δικών μας παιδιών. Θέλουμε - δε θέλουμε, έτσι είναι. Τα παιδιά μας κοιτούν τους δασκάλους τους στα μάτια – άρα τα μάτια των δασκάλων οφείλουν να εκπέμπουν καθαρότητα, αγάπη, ενθουσιασμό, εάν δεν θέλουμε μία γενιά κατεθλιμένων και υποταγμένων πολιτών…
Και ερχόμαστε  στο σήμερα. Περίοδος «κρίσης», με άλλα λόγια περίοδος όπου όλα είναι υπό κρίση (αξιολόγηση, επανεκτίμηση), όλα μπαίνουν στο τραπέζι, ή κάτω από το μικροσκόπιο, όλα είναι υπό αίρεση. Το πολίτευμα, οι σχέσεις κράτους-πολίτη, οι σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους, το χρήμα, η εργασία, η έννοια της επιτυχίας, τα μέχρι τώρα συστήματα οικονομίας και εκπαίδευσης, η έννοια της υγείας και της ίασης όπως έχει μέχρι σήμερα διαμορφωθεί, οι νόμοι, η έννοια του κέρδους, η σχέση μας με τη φύση, η έννοια του δικαίου και του δικαιώματος, οι μέχρι σήμερα κυριαρχούσες αξίες, τα θρησκευτικά δόγματα, η έννοια της ιεραρχίας, η κυριαρχούσα αντίληψη ότι οι κυβερνώντες δρουν με γνώμονα «το καλό του τόπου»… Θα μπορούσα να γράφω μέχρι αύριο! Είναι μία περίοδος ριζικής αναθεώρησης των πάντων, που αναγκαστικά θα οδηγήσει σε μια αναγέννηση – όση ανασφάλεια και να μας δημιουργεί αυτό.
Ερχεται λοιπόν η «κυβέρνηση» και φτιάχνει νόμους οι οποίοι καταστρατηγούν κάθε έννοια καλού, δικαίου, ηθικού, ή ωραίου – νόμους που αναγκάζουν τους πολίτες να επαιτούν ή να εξαπατούν, προκειμένου να εξασφαλίσει τι; Χρήματα! (Προφανώς έχει έρθει η ώρα να δείξει το παρόν σύστημα το αληθινό του πρόσωπο, για να το δούμε καθαρά και να αποφασίσουμε εάν το θέλουμε, εάν μας ταιριάζει, εάν θα επιλέξουμε να το κρατήσουμε) Αφού λοιπόν «νομοθέτησε» για διάφορες κατηγορίες πολιτών, ήρθε και η ώρα των εκπαιδευτικών. Εκβιαστικά, η εν λόγω κυβέρνηση φέρνει το νόμο στο προσκήνιο λίγες μέρες πριν τη μεγάλη δοκιμασία μαθητών και εκπαιδευτικών, τις εισαγωγικές εξετάσεις («για να δούμε τώρα, ποιος θα τολμήσει να απεργήσει;») Και για να είναι σίγουρη ότι κανείς δεν θα σηκώσει κεφάλι, καλού-κακού, ρίχνει και μια επιστράτευση και μια επίταξη από πάνω. Ετσι, για να βλέπουμε ξεκάθαρα τη φύση της εξουσίας, να μην μας μείνει καμία αυταπάτη (για το καλό μας γίνονται όλα, φυσικά, για τη δική μας αφύπνιση!) Μεγάλα μαθήματα ζωής, από αυτά που μας ξαναβάζουν πάλι στα θρανία, μικρούς και μεγάλους.
Πριν σπεύσουμε, λοιπόν, ως γονείς, να καταδικάσουμε τον εκβιασμό που φαίνεται να κάνουν οι εκπαιδευτικοί αποφασίζοντας απεργία πριν τις εισαγωγικές εξετάσεις, ας σκεφτούμε αν έχουν άλλη επιλογή. Ας σκεφτούμε εάν είναι προτιμότερο να ακολουθούμε τους νόμους του κράτους ή τους νόμους της  συνείδησης. Ο Γκάντι μίλησε για ανυπακοή στους άδικους νόμους, γιατί προέχουν οι «ανώτεροι νόμοι» - είπε, μάλιστα, ότι δουλεία θα υπάρχει όσο υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι πρέπει να υπακούμε σε άδικους νόμους (επειδή είναι νόμοι). Ας σκεφτούμε εάν είναι προτιμότερο τα παιδιά μας να διδάσκονται και να εξετάζονται από επιστρατευμένους (δηλαδή ανελεύθερους, σκλάβους). Ας σκεφτούμε σε τι ακριβώς αποσκοπούν οι εξετάσεις αυτές, και εάν το αντίτιμο που πληρώνουν τα παιδιά (σε κούραση, υπερένταση, χάσιμο δημιουργικού χρόνου, στρες, αφύσικο τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου τους) αξίζει το αποτέλεσμα. Τα αποτελέσματα των εισαγωγικών εξετάσεων είναι πολλαπλά, και μόνο ένα εκ των οποίων είναι η εισαγωγή στην λεγόμενη τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η οποία πάσχει, κι αυτή, από τη ληστρική διάθεση των κυβερνώντων (στα πανεπιστήμια πρόσφατα κόπηκαν τα επιδόματα βιβλιοθήκης, έρευνας, και οι συνδρομές σε διεθνή περιοδικά μέσω των οποίων προάγεται η ενημέρωση για την έρευνα διεθνώς). Ας σκεφτούμε, πολύ πεζά, εάν οι καθηγητές έχουν άλλη επιλογή τη δεδομένη στιγμή…
Τα μαθήματα που παίρνουν τα παιδιά μας από τους δασκάλους και τους καθηγητές τους δεν περιορίζονται στα τυπικά μαθήματα του ωρολογίου προγράμματος. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι τα μαθηματικά, τα αρχαία, και η φυσική είναι δευτερεύοντα μπροστά στα άλλα μαθήματα: αυτά της αξιοπρέπειας, της ακεραιότητας, της δημιουργικότητας, της αγωνιστικότητας, της αλληλεγγύης. Θέλουν – δε θέλουν, οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν στα παιδιά τη δική τους εκδοχή για την ακεραιότητα, την αξιοπρέπεια, και τη δικαιοσύνη κι ας νομίζουν πως μπαίνουν μέσα στην τάξη για να διδάξουν ιστορία, θρησκευτικά, ή χημεία. Το μάθημα που παίρνουν από μια απεργία, είναι η αγωνιστικότητα και η αξιοπρέπεια. Το μάθημα που παίρνουν από μία παθητική αποδοχή του πεπρωμένου, είναι η παραίτηση. Το μάθημα που παίρνουν από την υπακοή σε άδικους νόμους είναι η δουλοπρέπεια. Το μάθημα που παίρνουν από την πολιτική ανυπακοή είναι η ανάληψη ευθύνης. Το μάθημα που θα μπορούσαν να πάρουν υποστηρίζοντας τον αγώνα των καθηγητών τους είναι η αλληλεγγύη. Αυτά είναι τα μαθήματα που χτίζουν ηθικές προσωπικότητες, τελικά. Το αν θα πάνε φέτος ή του χρόνου στο πανεπιστήμιο δεν είναι τόσο σημαντικό μέσα από μια ευρύτερη οπτική των πραγμάτων. Η κοινωνία μας έχει μπουχτίσει άνευρους, στενοκέφαλους και αήθεις «επιστήμονες», και έχει ανάγκη ανθρώπους με πάθος, αγάπη για τη γνώση, δημιουργικότητα, αλληλεγγύη, και ακεραιότητα.
Εάν τα παιδιά μας ενημερώνονταν σωστά (για όλες τις παραμέτρους των διεκδικήσεων των εκπαιδευτικών τους), πιθανόν να μην είχαν κανέναν ενδοιασμό για την στήριξη των καθηγητών τους στην απεργία τους, κι ας τους κόστιζε ένα καλοκαίρι (ακόμα και ένα χρόνο) καθυστέρησης στην εκπλήρωση των προσδοκιών τους. Η αλληλεγγύη είναι μέσα στη φύση των ανθρώπων, και η υπομονή από τα πολυτιμότερα μαθήματα που έχει να πάρει ένας άνθρωπος  στη ζωή του.