Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2012

Τα εξωσχολικά

"Στην εποχή μου" η λέξη εξωσχολικά πάντα αναφερόταν στα λογοτεχνικά βιβλία που διαβάζαμε (ή δεν διαβάζαμε), σε βιβλία που δεν είχαμε να διαβάσουμε για το σχολείο, τελοσπάντων. Θυμάμαι την αξία που έδιναν πολλοί γονείς (μαζί και οι δικοί μου) στο διάβασμα των εξωσχολικών βιβλίων, για τη διεύρυνση των γενικών γνώσεων περί του κόσμου, και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των παιδιών τους. Ηταν μια εποχή που δεν έδινε πολλά ερεθίσματα στα παιδιά (σε σχέση με σήμερα), διαδίκτυο δεν υπήρχε, η ελληνική τηλεόραση είχε δύο πολύ προβλέψιμα κανάλια, το ραδιόφωνο επίσης μόνο κρατικούς σταθμούς (ακούγαμε κανα ακαταλαβίστικο θεατρικό, και στην εφηβεία Γιάννη Πετρίδη), τα περιοδικά κι αυτά περιορισμένα (διαβάζαμε Μίκυ Μάους και Αστερίξ). Υπήρξα τυχερό παιδί, γιατί έκανα χορό και μουσική από μικρή. Διάβαζα, επίσης, ακατάπαυστα αμέτρητα εξωσχολικά βιβλία. Είχα χρόνο για να διαβάσω...
Στα δικά μου παιδιά αποφάσισα να δώσω την ευκαιρία να ζητήσουν εκείνα ποιά εξωσχολική δραστηριότητα θα ήθελαν να κάνουν, θεωρώντας οτι αυτό είναι η σωστότερη προσέγγιση. Ηθελα να τα επιβαρύνω με τις δικές μου επιθυμίες και απωθημένα όσο λιγότερο γινόταν. Η πρώτη κόρη ζήτησε μόνη της, στη β δημοτικού, να πάει σε ωδείο. Η δεύτερη ζήλεψε και ακολούθησε. Στην αρχή καθόταν (νηπιαγωγάκι ακόμα) και άκουγε πολύ προσεκτικά το μάθημα της μεγάλης, και μετά ζήτησε κι εκείνη. Κάποια στιγμή ακολούθησε και ο μικρός. Τέσσερα όργανα έχουν ξεκινήσει να παίζουν, κι ακόμα ψάχνονται και δοκιμάζουν. Το οτι δεν "προχωράνε" σ' ένα όργανο, να το "μάθουν καλά", με στενοχωρεί, αλλά όσο και να δοκίμασα να πιέσω προς αυτή την κατεύθυνση, οι εσωτερικοί τους λόγοι ήταν πάντα πιο ισχυροί, μου φαινόταν, και τελικά τους έκανα το χατίρι, όχι χωρίς εσωτερική σύγκρουση και διαπραγμάτευση...
Και προχωρώ στην αφορμή για να γράψω τούτο εδώ. Τις προάλλες πήγα στην πρώτη συνάντηση γονέων για τη θεατρική ομάδα του σχολείου, στην οποία ήθελε φέτος να συμμετέχει ο γιός μου. Με εντυπωσίασε (και πάλι) το πόσες εξωσχολικές δραστηριότητες είχαν κάποια παιδιά, στις μικρές, ήδη, τάξεις του δημοτικού, κι έκανα μια μικρή  δημοσκόπηση. Κάποια (ελάχιστα) παιδιά έκαναν ιδιαίτερα μαθήματα (ναι, για τα μαθήματα του σχολείου). Ενας μικρός αριθμός παιδιών έκαναν κάποιο μουσικό όργανο, κάποια έκαναν μάλιστα δύο. Αρκετά παιδιά έκαναν σκάκι. Αρκετά είχαν έρθει και για τη θεατρική ομάδα, η οποία φέτος είχε αυξημένη συμμετοχή. Πολλά κοριτσάκια έκαναν ρυθμική, ή μπαλέττο, ή ενόργανη γυμναστική.  Τα περισσότερα αγοράκια έκαναν είτε τάεκβοντό, είτε ποδόσφαιρο, είτε κάποιο άλλο άθλημα (είτε 2-3 αθλήματα). Ολα τα παιδάκια έκαναν αγγλικά (κάποια έκαναν και δεύτερη ξένη γλώσσα). Τίποτα από όλα αυτά, προφανώς, δεν θεωρώ κακό. Απλά με σόκαρε να ακούω από μαμάδες να μιλούν για 4-5 απογεύματα την εβδομάδα "κλεισμένα" με εξωσχολικές δραστηριότητες εκτός σπιτιού, και με προβλημάτισε η εξ ορισμού προτεραιότητα που έδιναν όλοι και όλες στις ξένες γλώσσες.
Σκεφτόμουν οτι πριν την ανάγκη της επικοινωνίας (και της συνδιαλλαγής) σε μια ξένη γλώσσα, ένας άνθρωπος έχει ανάγκη να εκφραστεί και να συνδιαλλαγεί στη δική του: και στη δική του μητρική γλώσσα (τα ελληνικά, λ.χ.) αλλά και να βρεί τρόπους αυτοεξερεύνησης και αυτοέκφρασης μέσα από την Τέχνη. Να εξερευνήσει τον εαυτό του μέσα από τα χρώματα, τις νότες, το σώμα του το ίδιο. Και να παίξει, φυσικά. Από την εποχή του Πλάτωνα είναι γνωστό οτι το παιχνίδι και η Τέχνη, που τόσο συχνά δεν ξέρουμε πού αρχίζει το ένα και πού τελειώνει το άλλο, δεν είναι μια απλή ψυχαγωγία. Εκτός από την απόλαυση που προσφέρουν βοηθούν τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή με  το Κάλλος και την Αρμονία, να εσωστραφεί και να βιώσει τη δημιουργικότητα, τη συνεργασία - βοηθούν τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του και να δομήσει την προσωπικότητά του.
Από τη μια πλευρά, λοιπόν, υπάρχει η ανάγκη στον κάθε άνθρωπο (πολλώ δε μάλλον στα παιδιά) να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να τον εκφράσουν, να εμπλουτίσουν την εμπειρία του 'είναι' τους, και από την άλλη υπάρχει η "ανάγκη" να πλουτίσουν τις γνώσεις τους μαθαίνοντας μια ξένη γλώσσα... Λέω "ανάγκη", γιατί δεν ξέρω πόσο πραγματικά πηγάζει από το βάθος του 'είναι' ενός παιδιού στην ηλικία αυτή το να μάθουν μια δεύτερη ή και τρίτη γλώσσα. Αυτή είναι μια "ανάγκη" η οποία, στην καλύτερη περίπτωση, κατασκευάζεται από την πρακτική σκέψη των γονέων, για να ανταποκριθεί στο μελλοντικό "έχειν" των παιδιών τους ("να έχει ένα παραπάνω εφόδιο στη ζωή" λέμε συχνά, για να δικαιολογήσουμε τις έξτρα ώρες που το παιδί μας μελετά - ενώ μέσα του βαριέται, ή βρίζει, ή θάβει την αληθινή του υπαρξιακή ανάγκη). Οι ξένες γλώσσες προσφέρονται ιδιαίτερα, μάλιστα, για να κάνουν ένα γονιό κι ένα παιδί να νιώθει "επιτυχημένος", γιατί προσφέρουν απτά ποσοτικά "πειστήρια απόδοσης", τα διάφορα πτυχία και διπλώματα.
Σκεφτόμουν οτι εάν είναι κάτι που χρειάζονται περισσότερο οι νέοι άνθρωποι (τα παιδιά) προκειμένου να μη γίνουν ανερμάτιστα πιόνια της κάθε κυρίαρχης αντίληψης και μισαλλοδοξίας είναι ακριβώς το να δομήσουν την προσωπικότητά τους πάνω σε στέρεες βάσεις.  Σκεφτόμουν επίσης οτι είναι ευκολότερο να καταλάβεις ποιός είσαι τραγουδώντας, χορεύοντας, ή φτιάχνοντας κατασκευές, παρά μαθαίνοντας μια ξένη γλώσσα. Είναι επίσης μάλλον ευκολότερο να καταλάβεις τον εαυτό σου σε σχέση με τους γύρω σου (σ' αυτές τις μικρές ηλικίες) παίζοντας ένα ομαδικό παιχνίδι ή ασκούμενη σε μια πολεμική τέχνη (εάν ο δάσκαλος είναι καλός), παρά μαθαίνοντας τα ανώμαλα ρήματα της ισπανικής γλώσσας, π.χ.
Οντας δε εγώ η ίδια στο παρελθόν καθηγήτρια ξένων γλωσσών, έχω παρατηρήσει οτι μια γλώσσα τη μαθαίνεις ουσιαστικά (γίνεσαι λειτουργικός σ' αυτήν) είτε όταν ξεκινάς να τη μαθαίνεις πριν από τα 3 σου χρόνια, είτε όταν έχεις αληθινό κίνητρο και ενδιαφέρον γι αυτήν: όταν θέλεις κάτι να μελετήσεις/διαβάσεις σ' αυτή τη γλώσσα, ή όταν θέλεις διακαώς να επικοινωνήσεις με κάποιον, ή όταν πάς να ζήσεις στη χώρα που μιλιέται, ή, κάποιες φορές, όταν απλά σου αρέσει το άκουσμά της...
Είναι δύσκολο να μάθεις να μιλάς μια ξένη γλώσσα ζώντας σε ένα περιβάλλον όπου μιλιέται μία άλλη γλώσσα, με 2-3 ώρες την εβδομάδα μάθημα, και άντε άλλες 2-3 ώρες την εβδομάδα "διάβασμα". Οσοι μιλάμε καλά μια γλώσσα έχουμε συνειδητοποιήσει οτι η γνώση της γλώσσας είναι εμπειρία και αγάπη. Και δεν "τελειώνει" με ένα πτυχίο, σίγουρα.
Οι περισσότεροι σημερινοί γονείς, όμως, έχουν άλλη άποψη (κρίνοντας από τη μικρή μου άτεχνη στατιστική). Θεωρούν την ξένη γλώσσα ένα σημαντικό επαγγελματικό εφόδιο (που είναι, φυσικά), και ως τέτοιο το θεωρούν εκ των ουκ άνευ στην εξωσχολική εκπαίδευση των παιδιών τους... Κι ας είναι η επαγγελματική αποκατάσταση κάτι για το οποίο ούτε σίγουρος είναι κανείς, ούτε μπορεί με ακρίβεια να προβλέψει (το μέλλον, ως γνωστόν, δεν είναι κάτι που μπορούμε να ελέγξουμε). Οι τωρινές μας σκέψεις και οι φόβοι μας (ημών των μεγάλων) είναι αυτό που μας δίνει την ψευδαίσθηση οτι "πρέπει αυτό", "χρειάζεται εκείνο" "να εφοδιαστούμε για το.." Ολο και συχνότερα σκέφτομαι και συνειδητοποιώ οτι ο μέσος γονέας δεν μπορεί ούτε να φανταστεί το τι τελικά θα κάνει το παιδί του όταν μεγαλώσει, κι ας πιστεύει (ή φοβάται) το αντίθετο! Εξάλλου πόσοι από τους γονείς των σημερινών web designers φαντάζονταν καν την ύπαρξη αυτού του επαγγέλματος όταν τα παιδιά τους πήγαιναν στο δημοτικό;
Κάτι λοιπόν η ξένη γλώσσα, κάτι τα αθλήματα και οι καλλιτεχνικές ενασχολήσεις (και ναι, κάποιοι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να τα κάνουν "όλα" όσα μπορεί η τσέπη τους να τους προσφέρει), ένα μέσο παιδί δημοτικού της βορειοανατολικής Αττικής δεν έχει χρόνο να κάτσει... έτσι, να κάτσει... να χαζέψει... να παίξει κάτι δικό του... να διαβάσει ένα εξωσχολικό (που λέγαμε) βιβλίο... ν' ακούσει μουσική... να βαρεθεί, στην τελική, και έτσι να ανακαλύψει με τι θέλει πραγματικά ν' ασχοληθεί! Να μάθει, δηλαδή, κάτι για τον εαυτό του.
Μα, μου λένε κάποιοι, ΟΛΟΙ κάνουν αγγλικά στα παιδιά τους, εγώ θα διαφέρω; Εδώ, μια φίλη αναφέρει το ανέκδοτο με τις διατροφικές προτιμήσεις των μυγών... Και προφανώς δεν είμαι κατά των ξένων γλωσσών, νιώθω υπέροχα που μπορώ να επικοινωνώ με ανθρώπους από τόσα μέρη του κόσμου και ν' ανταλάσσω σκέψεις κι ιδέες, και το ίδιο θέλω και για  τα παιδιά μου. Πρώτα όμως θέλω να βρούν τον εαυτό τους, να δουν τι θέλουν τα ίδια. Και θέλω να έχουν χρόνο δικό τους, ολόδικό τους, να τον κάνουν ότι θέλουν...

να μου θυμίζουν κάτι τέτοια
http://www.youtube.com/watch?v=SoH-7__Q4Vk



Τετάρτη 3 Οκτωβρίου 2012

Μια ματιά στο μέλλον

Δεν είμαι μελλοντολόγος, ούτε καν συμπαθώ αυτή την συνoμοταξία. Μου αρέσει όμως να οραματίζομαι ωραία πράγματα, και αυτό μέχρι τώρα με έχει πάει καλά στη ζωή μου και ως άνθρωπο, και ως μαμά. Αυτό το ποστ και ο τίτλος του προέκυψε από μία σκέψη που έκανα χτες, ακολουθώντας την πορεία των μαθητών των Μουσικών και Καλλιτεχνικών σχολείων στο κέντρο της Αθήνας. 
Το αίτημα των παιδιών είναι να μπορούν να έχουν πρόσβαση στα σχολεία τους (να αποκατασταθεί το ζήτημα της μεταφοράς τους με δωρεάν πούλμαν), μια που τα σχολεία αυτά είναι δια-δημοτικά, και τα παιδιά έρχονται από πολύ μακριά. Μαθαίνω οτι από το καλοκαίρι έχουν αρχίσει μάλλον αδιέξοδες διαβουλεύσεις ανάμεσα στα Υπουργεία, στην Περιφέρεια, και στους ιδιοκτήτες των πούλμαν σχετικά με τη συνέχιση της τόσο αναγκαίας (και μέχρι τώρα δεδομένης) αυτής παροχής. Οπως συχνότατα γίνεται με τους καυγάδες των μεγάλων, τα παιδιά που βρίσκονται ανάμεσα μένουν ζημιωμένα χωρίς το φταίξιμό τους.
Τα παιδιά λοιπόν διαδήλωσαν, μαζί με τους γονείς και τους καθηγητές τους, που κάποιοι ήταν μέσα και κάποιοι σχημάτιζαν διακριτική προστατευτική αλυσίδα στα πλάγια της πορείας τους.



Τα συνθήματα που ακούγονταν ήταν πολλά. Ξεχώρισα δύο: "Δεν είμαστε αλήτες που κλείνουμε σχολεία, θέλουμε μεταφορά και δωρεάν παιδεία", και "με κιθάρες, όργανα, κρουστά, θα κατέβουμε στους δρόμους για ν' αλλάξουμε τους νόμους και να κάνουμε σχολεία μουσικά".



Τα Μουσικά και τα Καλλιτεχνικά σχολεία είναι μια μεγάλη ανάσα στην πολιτιστική ανομβρία της εν γένει σχολικής παιδείας της χώρας μας, και είναι σίγουρα οι μόνοι τόποι που δίνεται δωρεάν ουσιαστική καλλιτεχνική  παιδεία. Πρόκειται για μικρές πολύτιμες οάσεις, και όποιοι έχουν τη χαρά είτε να εργάζονται είτε να φοιτούν είτε να επισκέπτονται τα σχολεία αυτά, μπορούν να το επιβεβαιώσουν. Δυστυχώς είναι λίγα. Δυστυχώς, επίσης, θεωρούνται ακριβά από το Υπουργείο Παιδείας (απασχολούν πολλές ειδικότητες εκπαιδευτικών), και φαίνεται οτι πολλοί ιθύνοντες θα χαίρονταν εάν έκλειναν (θα εξοικονομούνταν περισσότερα χρήματα για καινούργιες κουρτίνες, λ.χ., στο γραφείο του Υπουργού, ή αναβάθμιση των εργαλείων καταστολής των πολιτών, κτλ). Υπάρχουν πολλά "δυστυχώς" εδώ.


Υπάρχουν, όμως, και αρκετά "ευτυχώς". Ευτυχώς ακόμα υπάρχουν, και μορφώνουν (έστω και ένα μικρό) μέρος των ανήσυχων νέων της Ελλάδας. Μικρό μέρος, ναι. Θα θέλαμε μεγαλύτερο. Δεν χρειάζεται, όμως, πολύ προζύμι για να φουσκώσει το ψωμί. Αρκεί να είναι καλό. Ευτυχώς οι μαθητές, αλλά και οι καθηγητές τους είναι επαρκώς μαχητικοί για να αγωνίζονται. Οταν αφήνεις έναν άνθρωπο να ακολουθήσει αυτό που ποθεί η ψυχή του, εν προκειμένω την τέχνη, η μαχητικότητα βγαίνει φυσικά, αβίαστα, και με φαντασία. 







Και για να έρθω στο θέμα του μέλλοντος. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της πορείας, καθώς προχωρούσε από το Υπουργείο Οικονομικών προς τη Βουλή, σκέφτηκα "στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα" και μου ήρθε να βάλω τα κλάματα. Μπορεί και να τα έβαλα για λίγο. Θύμωσα, και σκέφτηκα, γιατί δεν γυρνάνε όλα αυτά τα παιδιά να ρίξουν μια ομαδική μούτζα προς το Υπουργείο που τους στερεί την πρόσβαση στα σχολειά τους, και το είπα σε μια καθηγήτρια που περπατούσε πλάι μου. "Τα παιδιά μας έχουν ήθος", μου απάντησε. Καθώς προχωρήσαμε και φτάσαμε μπροστά στη Βουλή, και τα παιδιά ξεκίνησαν να παίζουν μουσική (κι όμως ναι, τον εθνικό ύμνο) να χορεύουν, να τραγουδούν, να παίζουν θέατρο και να ζωγραφίζουν με πολύχρωμες κιμωλίες το χώρο μπροστά στον Αγνωστο Στρατιώτη, συγκινήθηκα ακόμα περισσότερο. Και σκέφτηκα οτι αφήνουμε το μέλλον μας σε καλά χέρια. Σε άξια χέρια, που κινούνται με φαντασία, μεράκι, και καρδιά. 
Γιατί

και τα παιδιά μας το ξέρουν.