Σάββατο 16 Απριλίου 2016

Γονείς, Παιδιά, και Καπιταλισμός

Διαβάζοντας το παρακάτω άρθρο αναστέναξα πολλές φορές, και θέλησα να το μοιραστώ. Μιλά για κάτι που πολλές (και πολλοί) από μας έχουμε σκεφτεί, αλλά λίγες (και ακόμα λιγότεροι) έχουμε υλοποιήσει: την αξία του να μείνουμε 'στο σπίτι' να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας. Αναφέρεται σε κοινωνίες πιο "υπαλληλοποιημένες" από τη δική μας, αλλά σίγουρα ισχύει για πολλών ανθρώπων τη νοοτροπία σε σχέση με τα παιδιά. Αυτό φαίνεται καθαρά  στο πώς νιώθουν οι εργοδότες όταν μία υπάλληλός τους μένει έγκυος... Και παρότι θεωρώ οτι υπεραπλουστεύει τα πράγματα, αξίζει και μόνο ως πρόκληση προβληματισμού.

Για τον καπιταλισμό, τα παιδιά είναι ένα ατυχές βάρος. Οχι μόνο δεν συμμετέχουν σε επί πληρωμή εργασία, αλλά "ρουφούν" και πόρους. Το καλύτερο μέρος γι αυτά είναι 'εκτός' (ΣτΜ. έξω από τη ζωή μας, έξω από το χώρο και το χρόνο μας...). Ακόμα καλύτερα, θα μπορούσαμε να αναθεωρήσουμε την ιδιότητά τους, και να τα ανάγουμε σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους ("προϊόντα ανταλλαγής").
Από τα μικρά μας χρόνια, το σύστημα των πεποιθήσεων και των αξιών μας είναι συνυφασμένο με τις αξίες του καπιταλισμού. 'Πραγματική δουλειά' είναι κάτι για το οποίο πληρωνόμαστε. Η αξία και η συνεισφορά μας στην κοινωνία μετριέται με όρους εργασίας επί πληρωμή. Οσο μεγαλύτερη  η πληρωμή, τόσο  υψηλότερη η κοινωνική αξία. Δεν έχει πολλή σημασία το τι κάνει κανείς, το σημείο-κλειδί είναι το χρηματικό αλισβερίσι.
Και ξαφνικά κάνεις παιδί - και εργάζεσαι σκληρότερα και πολύ πολύ περισσότερες ώρες, και κανείς δεν σε πληρώνει ούτε ένα σεντ για όλο αυτό.

Το παράθυρο της εγκεκριμένης φροντίδας

Κατ' αρχήν αυτό είναι αναμενόμενο, και δεν είναι πρόβλημα. Υπάρχει ένα 'παράθυρο χρόνου' όπου οι προϊστάμενοί μας μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα ("τα αφεντικά μας") μας επιτρέπουν να φροντίσουμε τα παιδιά μας ως γονείς. Αν είμαστε τυχεροί, αυτό το παράθυρο χρόνου μπορεί να φτάσει και μέχρι ένα χρόνο (ΣτΜ. εάν είμαστε μητέρες και εργαζόμαστε στον δημόσιο τομέα).
Και εκεί τελειώνει. Ελπίζουμε οτι περάσατε θαυμάσια και όλα αυτά, αλλά καιρός να γυρίσετε πίσω στην πραγματικότητα - δηλαδή στην πραγματική δουλειά, στη μισθωτή εργασία.
Και τα μωρά; Μειώνονται ξαφνικά οι ανάγκες τους, ευθυγραμμίζονται με την διαθεσιμότητά μας να τα φροντίζουμε εμείς ως γονείς τους; Κάθε άλλο. Μας χρειάζονται όσο ακριβώς μας χρειάζονταν και πριν. Τώρα όμως μπορούμε να πληρώσουμε κάποιον άλλον (ή κάποια άλλη, ή κάποιους άλλους) να μας τα φροντίζουν.
Συγχαρητήρια καπιταλισμέ, κατάφερες να επιστρατεύσεις και τα μωρά να σου παράγουν χρήμα!

Κι αν δεν γυρίσουμε πίσω;

Κι αν οι γονείς δεν γυρίσουν πίσω στη δουλειά; Τι συμβαίνει;

Δύο πράγματα συμβαίνουν:
1. Πείθονται πέραν πάσης αμφιβολίας για το οτι η σκληρή και με αγάπη δουλειά που κάνουν ως κύριοι φροντιστές των παιδιών τους έχει ανυπολόγιστη αξία.
2. Περιθωριοποιούνται από τον εσωτερικευμένο καπιταλισμό (τις εσωτερικευμένες αξίες του καπιταλισμού) τόσο τις δικές τους όσο και των άλλων γύρω τους.

Βρίσκεται κανείς σε μία πολύ περίεργη θέση.
Με άλλα λόγια, μετατρέπεσαι σε μία νησίδα ασημαντότητας. Σου βγαίνει ο κώλος στη δουλειά, κάνεις κάτι απίστευτα ουσιώδες, αλλά ο καπιταλισμός σε πετάει απέξω λέγοντάς σου πως αυτό που κάνεις δεν σημαίνει και δεν αξίζει απολύτως τίποτα.
Μήπως φταίει το γεγονός οτι η κοινωνία μας δεν θέτει υψηλή αξία στην ουσιαστική ευζωία (υγεία, χαρά, πληρότητα ζωής) των παιδιών, οτι τα παιδιά δεν θεωρούνται άνθρωποι που χρήζουν σεβασμού και καλής ποιότητας φροντίδας; Υπάρχει και αυτό.
Το χαμηλό κοινωνικό στάτους των νηπίων και των παιδιών επίσης επιδρά στο στάτους των άλλων ανθρώπων που ασχολούνται μαζί τους: νηπιαγωγούς και δασκάλους, για παράδειγμα. Ακόμα κι αυτοί, όμως βιώνουν μεγαλύτερο σεβασμό από την κοινωνία από ότι οι γονείς που φροντίζουν οι ίδιοι τα παιδιά τους. Αυτοί πληρώνονται για την εργασία τους, και αυτό την καθιστά σημαντική.
Οι γονείς απλά το κάνουν δωρεάν. Αυτό τους καθιστά αλήτες, με αποκλίνουσα συμπεριφορά, αντιφεμινιστές (και αντιφεμινίστριες) νοσταλγούς της δεκαετίας του 1950, ή σκέτο τεμπέληδες. Αυτό είναι ένα κοινωνικό στίγμα που αποδίδουμε σε όλους αυτούς που ονομάζουμε "εξαρτώμενους", ή "προστατευόμενα μέλη".

Και τελικά Τι κάνεις όλη μέρα;

Οι γονείς που φροντίζουν οι ίδιοι τα παιδιά τους δεν πρέπει απλά και μόνο να έχουν ισχυρά προσωπικά κίνητρα και να είναι ευρηματικοί προκειμένου να βρούν τον ρού της πλεύσης τους μέσα σε μία κοινωνία που δεν έχει θέση γι αυτούς, αλλά επίσης πρέπει να αυτοεκπαιδευτούν να έχουν την αναγκαία αυτοεκτίμηση για να πολεμήσουν τον εσωτερικευμένο καπιταλισμό που τους λέει διαρκώς οτι αυτό που κάνουν δεν έχει καμία απολύτως αξία.
Οπότε, ψάχνουμε ο ένας τον άλλον, φτιάχνουμε ομάδες αλληλοστήριξης, βρισκόμαστε μαζί και ενισχύουμε ο ένας τον άλλον. Ανταλάσσουμε αγάπη και εκτίμηση.
Και όταν το κάνουμε αυτό, ήσυχα και δημιουργικά αποσταθεροποιούμε τον καπιταλισμό (που πάει πακέτο με την πατριαρχία). Λέμε οτι παρά τις δυσκολίες, παρά τους οικονομικούς, κοινωνικούς, και προσωπικούς συμβιβασμούς, παρά τα όσα μας έμαθε να πιστεύουμε το καπιταλιστικό σύστημα που μας γαλούχησε, παρά ταύτα συνεχίζουμε να πιστεύουμε οτι αυτό που κάνουμε είναι απείρως σημαντικό ως έργο - και αξίζει με το παρaπάνω τον χρόνο, τον κόπο, και την αφιέρωσή μας. Λέμε οτι παρόλο που δεν μας πληρώνουν για αυτό και άρα δεν λογίζεται για "πραγματική δουλειά", τα παιδιά μας το αξίζουν.
Και γι αυτό, ασχέτως με το τι πιστεύουν οι άλλοι, ακόμα και με το τι καμιά φορά και οι ίδιοι συνειδητοποιούμε οτι πιστεύουμε, μπορούμε να συνεχίσουμε να επιτελούμε το πλέον σημαντικό έργο ως ενεργοί πολίτες αυτής της κοινωνίας.