Οταν το παιδί επιλέγει...

Με μεγάλωσαν να χαίρομαι να είμαι «καλό παιδί». Την εποχή εκείνη αυτό σήμαινε, βασικά, ήσυχο και υπάκουο: στους γονείς που πάντα «ήξεραν καλύτερα», στους δασκάλους στο σχολείο, στο γιατρό. Ο λόγος των εχόντων εξουσία ήταν «νόμος», και «έτσι έπρεπε». Τα κατάφερα όσο μπόρεσα – αρκετά ώστε ν’  απαρνηθώ αρκετά στοιχεία της εσώτερης φύσης μου (της «Ψυχής» μου), και όχι αρκετά ώστε να νιώθω συχνότατα την απόρριψη γονέων και δασκάλων για την ανυπακοή μου. Μεγαλώνοντας σε ηλικία αναγκάστηκα να μεγαλώσω εγώ πια τον εαυτό μου εκ νέου, σαν να ήμουν εγώ η ίδια το «παιδί μου», με σεβασμό στην ιδιαίτερη φύση και στα χαρίσματά μου (χαρίσματα που ουδέποτε έτυχαν αποδοχής ή σεβασμού από το κοντινό μου περιβάλλον όταν ήμουν μικρή). Επρεπε να σκύψω με αγάπη, να ερευνήσω, ν’ ανακαλύψω, να μάθω, και ν’ αποδεχθώ: εμένα…

Με τη διαδικασία όλη αυτή κατά νου, αποφάσισα ότι  εγώ τα παιδιά μου θα τα βοηθήσω – αν όχι να «βρούν» τον εαυτό τους, τουλάχιστον να τον αποδεχτούν… Αποφάσισα ότι δεν θα προσπαθήσω να τους επιβάλλω απόψεις, γούστα, επιλογές, δρόμους ζωής κτλ, ότι θα βάλω μεν όρια αλλά  δεν θα τα «πνίξω» στα ‘μη’… Ωραίες αποφάσεις, υπέροχες θεωρίες, ακούγονται και ψυχολογικά και παιδαγωγικά και πολιτικά ορθές, όλα καλά… Διάβασα τόνους τόμων, συζήτησα, ρώτησα, «έμαθα» ένα σωρό πράγματα. Οσο δε ήμουν άτεκνη η ίδια, έκανα και μικρές διαλέξεις σε φίλους γονείς για το πώς πρέπει να μεγαλώνουν τα παιδιά τους (σύνδρομο που το βλέπει κανείς σε αρκετούς άτεκνους ή/και άκρως εγκεφαλικούς ανθρώπους που πιστεύουν στις θεωρίες και στους κανόνες).

Όταν όμως φτάσεις να κάνεις παιδιά, όλα αλλάζουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι που γνωρίζω έρχονται σε απίστευτες αντιφάσεις και εσωτερικές συγκρούσεις: από τη μία οι υπέροχες θεωρίες και αποφάσεις τις οποίες υπηρετούν, από την άλλη οι καταβολές τους (κοσμοθεωρίες, πεποιθήσεις άκριτες, προσωπικότητα), το κρυφτούλι που τους παίζει το υποσυνείδητό τους, οι επιταγές της κοινωνίας, οι συμβουλές των «ειδικών», η διαβρωτική επίδραση του σχολείου… Μένει κανείς, λοιπόν, ενώπιος ενωπίω με τον εαυτό του και το παιδί του, τον καθρέφτη του, και καλείται να συνάψει μία σχέση μαζί του. Ναι, αλλά  το παιδί δεν είναι μόνο καθρέφτης μας, είναι και ένας ξεχωριστός άνθρωπος, μία ξεχωριστή ψυχή με το δικό της «πρόγραμμα», τη δική της ιστορία, το δικό της προορισμό, τα δικά της μαθήματα ζωής. Και πάλι, ωραίο αυτό – στα λόγια, στη θεωρία.

Ελα όμως να τα εφαρμόσεις στην πράξη (εδώ σε θέλω κάβουρα).

Όλα πάνε θαυμάσια μέχρι την ώρα που το παιδί αρχίζει να θέλει πράγματα που αντιτίθενται στις δικές σου επιλογές (αυτό αρχίζει να συμβαίνει κι από πολύ μικρή ηλικία, μόνο που δεν το πολυπροσέχουμε!). Πιστεύεις, ας πούμε, στη μη-βία (και το εφαρμόζεις), αλλά το παιδί σου γουστάρει να  παίζει με όπλα και σπαθιά. Και καλά εσύ δεν του  αγοράζεις όπλα και σπαθιά, αλλά όλο και θα βρεθούν φίλοι και συγγενείς που θα τα κάνουν δώρο. Και άντε, τα απαγορεύεις (ή  τα εξαφανίζεις, ή κάνεις το σχετικό κήρυγμα περί πολέμου, μη-βίας, κτλ κτλ). Δεν μπορεί, κάπου θα τα βρεί! Άλλο (αφορά τις μαμάδες κοριτσιών κυρίως): οι μπάρμπι. Τα κοριτσάκια τις λατρεύουν, αλλά υπάρχουν αρκετές γνωστές μου μαμάδες που θεωρούν ότι οι κούκλες αυτές δεν είναι επιζήμιες μόνο για το περιβάλλον, αλλά και για τα τρέχοντα πρότυπα θηλυκότητας - που οφείλουν να αλλάξουν εάν θέλουμε τα κοριτσάκια μας να μεγαλώσουν αγαπώντας το σωματότυπό (και τον εαυτό) τους ως έχει… Και πάλι, μπορεί η μαμά να τις απαγορεύσει, αλλά τι γίνεται με τον υπόλοιπο περίγυρο; (Γνωρίζω και μπαμπά που αγόρασε μπάρμπι στην κόρη του κόντρα στις επιλογές κι ευαισθησίες της συζύγου του). Αυτά τα δύο είναι τα πιο στερεοτυπικά παραδείγματα, φυσικά. Εκτός από τα όπλα υπάρχουν και τα τέρατα (από τρανσφόρμερς, παλιά τα πόκεμον, μέχρι γκορμίττι), και εκτός από τις μπάρμπι υπάρχουν πλείστα όσα κοριτσίστικα παιχνίδια που προάγουν τρόπους ζωής με τους οποίους μπορεί κάποιος να μην συμφωνεί… Για να μην πω για τα διάφορα πάσης φύσεως/μεγέθους/λειτουργίας ηλεκτρονικά…

Δεν είναι μόνο τα παιχνίδια, φυσικά. Τι γίνεται με τη μουσική; Μεγαλώνεις το παιδί σου με Μότσαρτ, Χατζηδάκι και τα συναφή, και στην τρίτη δημοτικού ζητάει σιντί της Παπαρίζου/Ρουβά/Βανδή/Χατζηγιάννη, στην πέμπτη ζητάει Avril Lavigne/ Jonas Brothers/Απολλο 13, στην έκτη ζητάει  System of a Down, ΑC/DC, Μegadeth… Και πάει λέγοντας. Δεν τα παραλέω – όλα αυτά έχουν ακουστεί μέσα στο σπίτι μας, με την ταλαίπωρη μαμά (εμένα!) να θεωρεί ότι η μεγαλύτερη θυσία που κάνει για τα παιδιά της είναι να ανέχεται μουσικές που δεν γουστάρει…

Περνάς μία ζωή αντιπαθώντας τα ομαδικά σπορ (και ειδικά το ποδόσφαιρο), και έρχεται ο γιός σου και δεν μιλάει για τίποτα άλλο! Η, σου αρέσουν τα μακριά μαλλιά στα αγοράκια, και ο γιός σου ζητάει από τον κουρέα να τον κάνει σαν αμερικάνο πεζοναύτη.

Μεγαλώνεις το παιδί σου με εκδρομές και εξερευνήσεις στη φύση, και στην πέμπτη δημοτικού ζητάει στάρμπαξ και γκούντιζ (και συνεχίζει και αργότερα!). Μεγαλώνεις την κορούλα σου με πολύχρωμα φουστανάκια και από την έκτη δημοτικού φοράει μαύρα από πάνω έως κάτω (στην τρίτη γυμνασίου δέχεται έως και τα γκρί, «και άμα σ’  αρέσει»). Διαβάζεις στα παιδιά σου «υψηλή λογοτεχνία», και έρχονται σπίτι εφηβάκια τρελλαμένα με το «Λυκόφως»… Η λίστα δεν έχει τέλος. Είναι προσωπική, φυσικά, γιατί τα γούστα και τα πιστεύω του καθενός είναι προσωπικά, αλλά υπάρχει.

Για μένα ήθελε κότσια να αποδεχτώ κάποια από τα παραπάνω, και άλλα ακόμα που δεν ξέρω εάν έχει νόημα να αναφέρω (είναι πολλά!). Νιώθω να αμφισβητούνται οι αξίες μου, οι αξίες στις οποίες βάσισα (και βασίζω) τη ζωή μου, αξίες με τις οποίες έχω ταυτιστεί. Αυτό με ξεβολεύει (η πιο ήπια λέξη που μπορώ να χρησιμοποιήσω). Ισως, σκέφτομαι, δεν βοηθάει και πολύ το να ταυτίζεσαι - με οτιδήποτε...

Δεν έχω βάψει ποτέ τα νύχια μου, αλλά οι κόρες μου έχουν συλλογή από μανό. Και κάνουν και συνδυασμούς! Αντιπαθώ τα κοριτσίστικα περιοδικά τύπου «κατερίνα» και «σούπερ» (προάγουν αξίες με τις οποίες εγώ διαφωνώ κάθετα) αλλά όσες σχετικές διαλέξεις και να έχω κάνει, συνεχίζω να τα βρίσκω μέσα στο σπίτι. Θεωρώ ότι η μουσική είναι εκ των ων ουκ άνευ για την καλλιέργεια του ανθρώπου, αλλά τα παιδιά μου βαριούνται να μελετήσουν.

Όπως πολύ  συχνά οι μαμάδες, καλούμαι να κάνω τη νοσοκόμα και το γιατρό: έλα που τα παιδιά μου δεν θέλουν πάντοτε να γιατρευτούν με τους τρόπους που θέλω εγώ! Στη μία δεν αρέσουν τα αφεψήματα, η άλλη αντιπαθεί τις κάψουλες… (ο τρίτος όντας μικρός ακόμα δεν προβάλει ακόμα αντιστάσεις, αλλά το περιμένω).

…Προσπαθώ να μεγαλώνω τα παιδιά μου για να έχουν λόγο και φωνή, να έχουν άποψη, επιλογές, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να είναι όσο το δυνατόν πιο ελεύθερα να ακολουθούν τις επιλογές τους, με μόνο την απολύτως αναγκαία παρέμβαση (για λόγους προστασίας) από μένα. Χωρίς πίεση. Λέω. Φυσικά αυτό το «απολύτως αναγκαία παρέμβαση για λόγους προστασίας» χωράει πολύ  νερό, πολλή φιλοσοφία, πολλή αυθαιρεσία, και πολλά λάθη. Τι σημαίνει «αναγκαία», τι σημαίνει «παρέμβαση», τι σημαίνει «προστασία» και τι σημαίνει "πίεση" - το περιεχόμενο των λέξεων αλλάζει από άνθρωπο σε άνθρωπο από ηλικία σε ηλικία, και από μέρα σε μέρα καμιά φορά, ανάλογα με τη συνειδητότητα… Προσπαθώ να σέβομαι τις επιλογές των παιδιών μου, κι ας ξεβολεύομαι, κι ας με ταράζουν συθέμελα κάποιες φορές (πρόσφατα η μεσαία μου κόρη αποφάσισε να μείνει με το μπαμπά της- αυτό κι αν ήταν πρόκληση)!

Δεν ξέρω εάν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα στη ζωή μου. Α, και υποπτεύομαι ότι καθώς μεγαλώνουν, θα δυσκολεύει κι άλλο…