Συγκίνηση, περηφάνια, θαυμασμός

Ως μαμά, ποτέ δεν έχω νιώσει περήφανη (αλλά ούτε  και μη-περήφανη) για τους μεγάλους βαθμούς ή για τους επαίνους από δασκάλους και καθηγητές. Γνωρίζω πολύ καλά τι σημαίνει υποκειμενική διάσταση των πραγμάτων, ξέρω πόσο συμβατικά μετριέται η επίδοση στο σχολείο και πόσο η υποκειμενικότητα και οι πρότερες εμπειρίες επηρεάζουν την κρίση των ανθρώπων. Ετσι εξάλλου λειτουργώ κι εγώ η ίδια, κι από αυτή τη θέση γράφω πάντα.

Είναι φορές, λοιπόν, που  τα παιδιά μου με εκπλήσσουν και νιώθω περήφανη, πολύ περήφανη γι αυτά. Χτες-προχτές είχαν εκλογές για το 15-μελές στο γυμνάσιο της μεγάλης. Τώρα το κορίτσι αυτό είναι σε μία ηλικία που το βάρος της προσοχής πέφτει στις σχέσεις της με τους ανθρώπους, στην εξερεύνηση της σεξουαλικότητας, και στην ενδοσκόπηση. Είναι αυτή η κλειστή (για τους ενήλικες) περίοδος, που ο έφηβος απαντά μονολεκτικά (εάν δεήσει και σου απαντήσει, δηλαδή), που οι φίλοι και οι φίλες έχουν τον πρώτο λόγο στη ζωή της, που το σχολείο (και η μάθηση εν γένει) είναι απλά το φόντο όπου εκτυλίσσεται η κύρια δράση της  ζωής…

Αργά το βράδυ (μετά από διάφορες πρόβες στα ρούχα, και σχετικό ψάξιμο στις  μετεωρολογικές  προβλέψεις) μου είπε ότι θα βάλει υποψηφιότητα για τις εκλογές. Ηταν πολύ αργά και θεώρησα σοφότερο να μη ρωτήσω το γιατί και το πώς, και το άφησα… Η σκέψη μου ήταν ότι μπορεί να θέλει να «ρίξει» κάποιον που της αρέσει, ή κάτι τέτοιο. Την επόμενη το πρωί (μαύρο χάραμα) που την πήγαινα στη στάση, μου εξέφρασε την ανησυχία της ότι ναι μεν είχε πολλά να πει (για το νόημα των εκλογών, για το νόημα της εκπροσώπησης κτλ) αλλά δεν ήξερε πώς να αρχίσει και από πού. Σημειωτέον ότι είναι ένα εξαιρετικά ντροπαλό και λιγόλογο πλάσμα έτσι κι αλλιώς. Μέχρι να έρθει το πούλμαν δεν προλάβαμε να πούμε και πολλά λοιπόν. Γυρνώντας σπίτι έκανα τη σχετική συζήτηση με τον καλό μου, και του μίλησα για τον προβληματισμό μου σχετικά με το γιατί έβαλε υποψηφιότητα η νεαρά. Α, μου λέει, εμένα μου τα είπε! Το πρώτο της μέλημα, λέει, είναι να ακουστεί η φωνή της, να «αποκτήσει φωνή» μέσα στο σχολείο. Το δεύτερο είναι, λέει, ότι δυό χρόνια τώρα παρατηρεί ότι στο 15-μελές μπαίνουν κυρίως παιδιά της τρίτης, και τα παιδιά της πρώτης και της δευτέρας δεν εκπροσωπούνται, δεν ακούγονται οι δικές τους απόψεις. Και θέλει να δώσει βήμα και φωνή ακριβώς στα πρωτάκια και στα δευτεράκια που δεν ακούγονται. Αλλά δεν περιμένει, λέει, ότι θα βγεί γιατί δεν είναι ούτε ρήτορας ούτε πολύ γνωστή ή δημοφιλής.

Εκεί που νόμιζα ότι ήθελε απλά να ρίξει γκόμενο, η νεαρά είχε στόχο (και αυτογνωσία) μάλλον σοβαρότερα από τον μέσο έλληνα πολιτικό. Την ίδια μέρα που ορκιζόταν μία μη-εκλεγμένη κυβέρνηση στην Ελλάδα, ένα παιδί έβαλε υποψηφιότητα «για να δώσει φωνή σ’ αυτούς που δεν έχουν». Και παιδί μου να μην ήταν, πάλι περήφανη θα ένιωθα.

Τις προάλλες ο μικρός (τρίτη δημοτικού) είχε αγώνα ποδοσφαίρου, και από τη φροντίδα του ξύπνησε ώρες νωρίτερα. Ημέρα Σάββατο, και όλη η οικογένεια χαίρεται το ότι δεν έχει πρωινό εγερτήριο («μη με ξυπνάς απ’ τις έξι πριν  ακόμα η μέρα να φέξει» κτλ), αλλά ο νεαρός είναι σε υπερδιέγερση. Ξέρει ότι η μαμά θα ξυπνήσει καμιά ώρα πριν τον αγώνα για να φτιάξει πρωινό κτλ. αλλά αυτός δεν κρατιέται! Χωρίς να ξυπνήσει κανέναν, έβαλε κορνφλέικς στο μπωλάκι του, αλλά διαπίστωσε ότι το γάλα είχε σχεδόν τελειώσει. Κοίταξε τα λεφτά που είχε, ήταν κάτω από ένα ευρώ. Πήρε τα κλειδιά του αυτοκινήτου, ντύθηκε, κατέβηκε και βρήκε ψιλά στο πορτοφολάκι που έχουμε για διόδια, φανάρια, κτλ. Συμπλήρωσε την τιμή του γάλατος, και πήγε και αγόρασε ένα λίτρο από το περίπτερο της γειτονιάς. Και έκατσε κι έφαγε το πρωινό του. Οι υπόλοιποι ξυπνήσαμε όπως είπα, μιά ώρα και κάτι πριν τον αγώνα – ώρα που έφτανε για να πάρω γάλα, να φτιάξω πρωινό, και να τον πάω στο γήπεδο… Αλλά  αυτός ήταν ήδη, αθόρυβα κι υπομονετικά, έτοιμος!

Ξέρω ότι στην ηλικία του, σε άλλες εποχές και άλλα μέρη, τα παιδιά έκαναν (και κάνουν) περισσότερα πράγματα, και αναλάμβαναν (και αναλαμβάνουν) περισσότερες πρωτοβουλίες, κάποια εργάζονται κιόλας σκληρά… Αλλά δεν μπορώ να μην συγκρίνω με το δικό μου μέτρο: στην ηλικία του εγώ κάποτε αποφάσισα να πάω να δω την (ίδιας ηλικίας) ξαδέρφη μου (2-3 χιλιόμετρα μακριά, στο ίδιο προάστειο), βρήκα χρήματα για ταξί, περπάτησα μέχρι την πλατεία που είχε πιάτσα (ένα τέταρτο με τα πόδια), πήρα το ταξί (που δεν μου πήρε λεφτά λόγω του νεαρού  της ηλικίας μου!!!) και πήγα. Πήρα και τηλέφωνο τους γονείς μου (που ήταν στη δουλειά εκείνη την ώρα) και τους ενημέρωσα… Ηρθαν και με πήραν πάραυτα, φρικαρισμένοι και με φωνές, κι έφαγα τόσο πολύ ξύλο που δεν θέλω να το θυμάμαι πια (μέχρι πριν ένα χρόνο ένας θείος μου, ογδοηκοντούτης πια, το θυμόταν και είχε να το λέει, πώς τόλμησα να κάνω κάτι τέτοιο παιδάκι πράμα). Θέλω να πω, τέτοια πράγματα δεν ενθαρρύνονταν όταν εγώ ήμουν μικρή, κι απ’ ότι συζητάω με άλλες  μαμάδες, ούτε και τώρα…

Το καλικαντζαράκι, πάλι, είναι αλλιώς: με συγκινεί, και τη θαυμάζω. Με όλη τη διπλωματική ευγένεια που τη διακρίνει, δεν διστάζει να κοπανάει κανονιές του τύπου: «Λες για μας ότι είμαστε εθισμένοι με το ίντερνετ, αλλά κι εσύ δεν πάς πίσω! Μη σου πω ότι μας ξεπερνάς κιόλας!» Η, παλαιότερα, όταν τσακωνόμαστε με τον πατέρα της στεκόταν ανάμεσά μας με σταυρωμένα χέρια, και: «Σταματήστε να τσακώνεστε! Τι παράδειγμα νομίζετε ότι μας δίνετε! Τι μας λέτε μετά να μην τσακωνόμαστε εμείς;» Με πολλή φυσικότητα, χωρίς καμία επιθετικότητα, έτσι απλά. Οσο απλά μου είπε κάποτε που γκρίνιαζα για το βάρος μου «μαμά δεν είσαι χοντρή, είσαι μαμά».

Όταν έμαθε να φτιάχνει κρέπες το καλοκαίρι, σηκωνόταν (από μόνη της) νωρίτερα από όλους, για να έχει έτοιμες τις κρέπες για το πρωινό της οικογένειας. Η ήσυχη φροντίδα της για τα μικρά πράγματα, για τους ανθρώπους και τα ζώα, για τις λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά, με συγκινεί βαθιά. Θαυμάζω τη δημιουργικότητα και τη θεατρική της εκφραστικότητα – ειδικά όταν κάνει μιμήσεις ημών των ιδίων, και (εσχάτως) και των καθηγητών της  στο σχολείο. Τι καταπληκτικό χάρισμα να κάνεις τον άλλον να γελάει με την καρδιά του! Θαυμάζω την καλαισθησία της, που εκφράζεται με χίλιους και έναν τρόπους: από τη ζωγραφική και τις κατασκευές της, την τάξη στη ντουλάπα της, μέχρι το απίστευτο γούστο της  στα ρούχα – ότι ρούχο έχω αγοράσει με δική της παραίνεση, ή συμβουλή, ή επικύρωση γούστου με κολακεύει αφάνταστα (εννοείται ότι εκείνη παίρνω μαζί μου όταν πάω να ψωνίσω ρούχα!). Μία Κοκό Σανέλ στο σπίτι, σε συνδυασμό με μια Κατίνα Παξινού, με ολίγη Γιαγιά Ντάλτον μέσα στο μείγμα. Θαυμάζεις και τρομάζεις, όλα σε ένα!

Γράφοντας (και σκεπτόμενη) για όλα αυτά εξερευνώ παράλληλα και  τη φύση των δικών μου συναισθημάτων. Κάνω διακρίσεις ανάμεσα στα παιδιά μου; Τι σημαίνει θαυμάζω; Τι σημαίνει είμαι περήφανη; Σε τι ανταποκρίνεται μέσα μου το κάθε παιδί, τι μου βγάζει; Τρείς διαφορετικοί άνθρωποι, τρείς διαφορετικοί καθρέφτες, τρείς διαφορετικές όψεις του εαυτού μου, τρείς διαφορετικοί κόσμοι. (Κι εγώ ένας, τέσσερεις). Τα ιεραρχώ όλα  αυτά, ή τα σέβομαι και τα τιμώ  το ίδιο; Τι είναι αυτό που κάνει κάποιους γονείς να «προτιμούν» (να προ-τιμούν) το ένα τους παιδί έναντι των άλλων, ή πάλι να το υποτιμούν; Κι ας μην το παραδέχονται ούτε και στον εαυτό τους πολλές φορές…

Ένα είναι το ηθικό δίδαγμα για μένα: ότι είναι απίστευτο δώρο να ζεις με παιδιά. Καθώς σαν άνθρωποι ζούμε το εδώ και το τώρα, η αντίληψή μας είναι περιορισμένη, και δεν έχουμε τη δυνατότητα να δούμε την «ευρύτερη εικόνα» της εξέλιξης των πραγμάτων. Βολευόμαστε και με τα στερεότυπα, επίσης. Τα παιδιά ξεβολεύουν τις αντιλήψεις μας, κι αυτός είναι ο τρόπος που μας κρατούν πάντα νέους. Ζώντας με παιδιά, μαθαίνεις να περιμένεις το απρόσμενο (και να το διαχειρίζεσαι κιόλας), μαθαίνεις να μη βγάζεις εύκολα συμπεράσματα: ένα παιδί μπορεί να ψοφάει για αγκαλίτσες και νανουρίσματα, και παράλληλα να μαζεύει χαρτζηλίκι και να παραγγέλνει τούρτα-έκπληξη για τη δασκάλα του από το ζαχαροπλαστείο χωρίς να το πει σε κανέναν. Μία έφηβη μπορεί να συζητάει ώρες στο φέισμπουκ για γκομενικά, και παράλληλα να φιλοδοξεί να εκπροσωπήσει αυτούς που δεν έχουν φωνή. Ένα κορίτσι μπορεί να φοβάται τους σκοτεινούς δρόμους της γειτονιάς, αλλά να μη διστάζει να μιλήσει την τσουχτερή της αλήθεια στους μεγάλους. Μπορεί να φαίνεται το πιο εύθραυστο και τρυφερό πλάσμα στον κόσμο, και από την άλλη να μη διστάζει να βουτήξει με το κεφάλι σε νέες περιπέτειες και αλλαγές ζωής…