Η Πίεση

Ηταν η πρώτη συνάντηση γονέων με τη δασκάλα της πρώτης δημοτικού. Μία ψηλή αεράτη κοπέλα, με ύφος κύρους – η οποία όμως εμένα δεν μου γέμισε το μάτι (είπαμε, δεν υπάρχουν πιο διαισθητικά πλάσματα στο Σύμπαν από τις μαμάδες!). Εκανα αυθόρμητα τη σκέψη ότι εάν την είχαν δασκάλα οι κόρες μου θα την είχαν ψυχαναλύσει έως κεραίας, περνώντας την από χίλια κόσκινα, και  το πόρισμά τους δεν θα ήταν πολύ κολακευτικό. Ετσι είμαστε εμείς οι γυναίκες, σκέφτομαι, διαισθητικές, και ολίγον καρακάξες, αλλιώς πώς θα επιβιώναμε αιώνες πατριαρχίας; Μόνο όταν σταθούμε και πατήσουμε πολύ καλά στα πόδια μας μπορούμε να είμαστε επιεικείς και γενναιόδωρες, και εν τέλει αλληλέγγυες με τις άλλες γυναίκες, που ακόμα μπορεί να ψάχνουν να βρουν την αυτοεκτίμησή τους ακολουθώντας τα τρέχοντα πρότυπα…

Τούτη εδώ είχε το κύρος μίας δασκάλας πρώτης δημοτικού – μίας μυήτριας στο χώρο της σχολικής κοινότητας, των μυστηρίων της γραφής και της ανάγνωσης. Σωστά μέχρι εδώ. Αυτό είναι οι δασκάλες στην πρώτη δημοτικού, αυτός είναι ο ρόλος και το λειτούργημά τους, και γι αυτό είναι τόσο σημαντικές στη ζωή των παιδιών μας. Καλά μέχρι εδώ. Και η πρώτη συνάντηση γονέων είναι σημαντική στιγμή για τους γονείς (βλέπουν και ακούν τη δασκάλα του παιδιού τους, γνωρίζονται μεταξύ τους) και για τη δασκάλα (έχει μία πρώτη επαφή με τους γονείς, και αν είναι έξυπνη μπορεί πράγματι να καταλάβει πολλά).

Ξεκίνησε λέγοντάς μας ότι τα παιδιά χρειάζονται πίεση γιατί είναι καλομαθημένα από το παιχνίδι και το γράψιμο δεν τους αρέσει. Δεν μίλησε για πειθαρχία, που μπορεί και να παραπέμψει στην εγκατάσταση μίας εσωτερικής πειθαρχίας, αλλά για πίεση. Ότι πρέπει αυτό, πρέπει εκείνο, πρέπει το άλλο, πίεση για τα γράμματα, πίεση για την ορθογραφία, πίεση «για να μάθει το παιδί να κάθεται να διαβάζει», πίεση για να είναι ήσυχο στην τάξη… Περίμενα (περίμενα! γιατί είμαι και λίγο ούφο, φαίνεται) ότι κάποια μαμά θα επαναστατούσε, ή κάποιος μπαμπάς (πάντα υπάρχουν και μπαμπάδες σ’ αυτές τις συναντήσεις)… Γύρισα το κεφάλι μου και τους παρατηρούσα έναν-έναν και μία-μία. Ενευαν καταφατικά σε όλα τα «πρέπει», όπως επίσης και κάθε φορά που εκφερόταν η λέξη «πίεση» «πιέστε» «πιέζουμε». Η δασκάλα ήταν ευτυχισμένη, ήταν εμφανές.

Στην αρχή ένιωσα έκπληξη. Μετά, ένιωσα σαν να έπαιρνα μέρος σε κωμωδία, κάτι σε θέατρο παραλόγου. Γρήγορα θύμισα στον εαυτό μου τον λόγο που βρισκόμασταν όλοι εκεί. Περίμενα. Οι γονείς άρχισαν να μιλούν. Οι ίδιες λέξεις, οι ίδιες έννοιες. Φαινόταν να υπάρχει μία άρρητη συμφωνία μεταξύ τους ότι η δασκάλα θα «παρέδιδε» το μάθημα, και οι γονείς στο σπίτι θα το δίδασκαν στα παιδιά τους. Και προφανώς, επειδή οι γονείς δεν είναι εκπαιδευμένοι δάσκαλοι, το μόνο εργαλείο που έχουν στα χέρια τους είναι η Πίεση. Καθ’ όλη τη διάρκεια της «συζήτησης» μου έγινε ξεκάθαρο ότι η δασκάλα αντιλαμβανόταν το ρόλο της πολύ διαφορετικά από ότι τον αντιλαμβανόμουν εγώ, ότι οι γονείς θεωρούσαν δεδομένο το ρόλο αυτό, κι ότι κι εκείνοι αλλιώς αντιλαμβάνονταν το δικό τους ρόλο από ότι εγώ…

Αργησα, αλλά κατάλαβα το γιατί μιλούσαμε άλλη γλώσσα με τους περισσότερους δασκάλους του σχολείου, όπως επίσης και με τους περισσότερους γονείς. Αργησα, αλλά κατάλαβα γιατί ένιωθα όπως ένιωθα όταν έμπαινα σε ένα σπίτι όπου γινόταν παιδικό πάρτυ και καθόμουν με τους άλλους γονείς (ένιωθα άλλοτε σαν εξωτικό πουλί, και άλλοτε σαν εξωγήινη!) Τόσα χρόνια το καταλάβαινα επιδερμικά, θεωρητικά, τώρα το ένιωσα στο πετσί μου, η κατανόηση έγινε βίωμα. Και αποφάσισα να ανοίξω το στόμα μου. Αυτό που βγήκε ήταν έντονο, φορτισμένο με πολύ συναίσθημα. «Εγώ αρνούμαι να πιέσω το παιδί μου». Πάει η «καλή» ατμόσφαιρα στην τάξη. «Αρνούμαι να πιέσω το παιδί μου να κάνει αυτά που πρέπει εσείς να του διδάξετε στο σχολείο». Άλλη καμπάνα. «Είναι η δουλειά σας και ο ρόλος σας να του μάθετε να αγαπάει το γράψιμο και το διάβασμα. Ο δικός μου ρόλος είναι άλλος. Αν ήταν αυτός που υπαινίσσεσθε, δεν θα είμαστε υποχρεωμένοι από το νόμο να στέλνουμε τα παιδιά μας στο σχολείο. Θα μπορούσαμε να τα διδάσκουμε κατ’ οίκον». Αυτό μάλλον κανείς δεν το περίμενε. Μάλλον τους μπέρδεψα, σκέφτηκα. Είχε και πλάκα. Μίλησα για το ρόλο του δασκάλου, για το παιχνίδι, για την αγάπη της γνώσης (που αν υπόκειται σε οποιουδήποτε είδους πίεση και καταναγκασμό, όσο ήπιος ή καλυμμένος και να είναι, παύει να είναι αγάπη!). Η δασκάλα (που κάποια στιγμή ανέκτησε την ικανότητα του λόγου) με ρώτησε το επάγγελμά μου, και της είπα «πρώην εκπαιδευτικός». Μέχρι εκεί. «Φαίνεται ότι πραγματικά έχετε άποψη, θα έπρεπε να μπείτε στο σύλλογο γονέων». Γενικά προσπάθησε κάτι να ψελλίσει, ενώ οι άλλοι γονείς φαινόταν ότι διακατέχονταν από ανάμεικτα συναισθήματα.

Η μοναδική φωνή που αρθρώθηκε υπέρ των «πρέπει» και της Πίεσης (μετά το δικό μου λογύδριο) ήρθε από μία νέα μαμά. Φαινόταν τουλάχιστον δέκα χρόνια νεώτερη, και ως φυσιογνωμία πολύ συμπαθής. Σκέφτηκα: νέος άνθρωπος και να σκέφτεται έτσι! Ντροπή! Από την άλλη, ξανασκέφτηκα, η νεότητα έχει και την ανωριμότητά της, είναι απλά ανώριμη ακόμα! Μιλούσε ήπια, λέγοντας ότι εάν τα παιδιά δεν πιεστούν δεν θα μπορέσουν να μάθουν, ότι εάν δεν καθίσει η μαμά επάνω από το παιδί «να το διαβάσει», το παιδί δεν θα το κάνει ποτέ μόνο του, και ότι πρέπει να εφευρίσκουμε τρόπους να μην καταλαβαίνουν τα παιδιά μας την πίεση που τους ασκούμε. Τη ρώτησα εάν ήταν εκπαιδευτικός, αλλά δεν μου απάντησε ξεκάθαρα. «Ας πούμε κάτι τέτοιο», ήταν τα λόγια της. Πριν κλείσει η συνάντηση (που φαίνεται είχε πάρει περισσότερη ώρα από όση υπολόγιζε η δασκάλα) πρόλαβα να πω κι εγώ ότι εάν δεν έχουμε ξεκάθαρες σχέσεις με τα παιδιά μας δεν θα μας εμπιστεύονται όταν μεγαλώσουν, αλλά αυτό παρότι ήχησε στο χώρο, δεν ακούστηκε. Εμεινα με μία θλίψη για το παιδί αυτής της μαμάς, που η μαμά του εφευρίσκει τρόπους προκειμένου να μην αντιλαμβάνεται την πίεση που του ασκεί…

Πολύ αργότερα έμαθα ότι η συγκεκριμένη μαμά είναι διπλωματούχος ψυχολόγος, και μάλιστα συντονίζει ομάδες γονέων, στο σχολείο και αλλού!

Και κατάλαβα (στο πετσί μου και πάλι) ότι πολλοί (μήπως οι περισσότεροι;) ψυχολόγοι δεν εργάζονται προκειμένου να βοηθήσουν τον άνθρωπο (ασχέτως ηλικίας) να βρεί και να εκφράσει τον εσώτερο, τον αληθινό εαυτό του, απλά βοηθούν τους ανθρώπους να ενσωματωθούν καλύτερο στο σύστημα, στην «κοινή λογική», τους βοηθούν να προσεγγίσουν περισσότερο το «κοινό μέτρο»… Και δεν μπορώ να μην αναρωτιέμαι ποιόν ακριβώς εξυπηρετεί αυτή η «βοήθεια» αν όχι την εξουσία. Για την οποία γίνεται ευτυχώς πολύς λόγος τώρα τελευταία με τις εξεγέρσεις των Αράβων…

(Σημείωση: τελικά ο μικρός μου τα πήγε μια χαρά με τη δασκάλα του. Μιά μέρα τον ρώτησα πώς είναι, πώς τη βλέπει, πώς νιώθει γι αυτήν. Μου απάντησε "είναι η πιο όμορφη στο σχολείο! έχει τα πιο ψηλά πόδια! και τα ξέρει όλα!" Απλά πλάσματα τα αγόρια... Οχι σαν μερικές-μερικές...
Α, και έγινε πρώτος φίλος με το παιδί της ψυχολόγου. Μόνο που εκείνη έχει μέχρι σήμερα μία δυσκολία να αφήσει το γιό της να έρθει στο σπίτι μας για παιχνίδι. Τυχαίο; Πιθανόν!)